Του Σωτήρη Δαλιάνη
Η διαδικασία της επικοινωνίας επηρεάζεται άμεσα από τις τεχνολογικές εξελίξεις. Η ανακάλυψη της τυπογραφίας, στην απαρχή της βιομηχανικής εποχής γέννησε την έντυπη δημοσιογραφία. Αργότερα, η χρήση των ασύρματων επικοινωνιών επέτρεψε την δημιουργία του ραδιόφωνου και της τηλεόρασης. Στις μέρες μας, ζούμε την μετάβαση από την μεταβιομηχανική εποχή, στο 'οικοσύστημα' των ψηφιακών επικοινωνιών μέσω του διαδικτύου, πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη νέων μορφών επικοινωνίας. Βασικό χαρακτηριστικό της μετάβασης από το Web 1.0 στο Web 2.0 αποτελεί η δυνατότητα των χρηστών να δημιουργούν ψηφιακό περιεχόμενο και να επικοινωνούν μεταξύ τους, ιδιωτικά ή σε ομάδες. Οι νέες αυτές μορφές επικοινωνίας θα συνυπάρχουν με το παλαιότερο μοντέλο της 'εκπομπής' όπου ένας μικρός αριθμός δημιουργών και διαχειριστών περιεχομένου εκπέμπουν το περιχεόμενο αυτό στο κοινωνικό σύνολο χωρίς τη δυνατότητα ανάδρασης ή διάδρασης από τους αποδέκτες.
Τα τελευταία 2-3 χρόνια υπάρχει η τάση μιας κεντρικής ρύθμισης του δημόσιου ηλεκτρονικού χώρου. Οι νομοθετικές ρυθμίσεις (SOPA, PIPA, ACTA) φαίνεται να περιορίζουν σε σημαντικό βαθμό τις ελευθερίες που ανέδειξαν τα νέα μέσα. Δημιουργοί και διαχειριστές πνευματικών δικαιωμάτων ζητούν τον κεντρικό έλεγχο πρόσβασης σε οποιουδήποτε είδους πληροφορίας. Είναι φανερό ότι, ακόμα και αν αυτό ήταν εφικτό, θίγονται θεμελιώδη συνταγματικά δικαιώματα του πολίτη:
"The right of the people to be secure in their persons, houses, papers, and effects, against unreasonable searches and seizures, shall not be violated, and no Warrants shall issue, but upon probable cause..."—Fourth Amendment to the United States Constitution
O Sir Tim Berners-Lee, δημιουργός του WorldWideWeb, αναφέρει σε πρόσφατη διάλεξη στο Μουσείο Te Papa στο Wellington οτι ένα «ανοικτό» διαδίκτυο χωρίς κυβερνητικούς και εταιρικούς ελέγχους, είναι θέμα ζωτικής σημασίας για το κοινωνικό σύνολο. "Το γεγονός ότι ο καθένας μπορεί να μιλήσει με όλους τους άλλους είναι πολύ σημαντικό», είπε πριν από τη διάλεξη του. "Αυτό ονομάζεται ουδετερότητα του δικτύου, ώστε να βεβαιωθείτε ότι οι κυβερνήσεις και εταιρείες σε όλο τον κόσμο δεν προσπαθούν να πάρουν τον έλεγχο του διαδικτύου για τους δικούς τους σκοπούς." Ο Sir Tim Berners-Lee εξηγεί την ουδετερότητα του δικτύου να είναι σαν ένα φύλλο χαρτιού. "Ένα φύλλο χαρτιού δεν έχει απόψεις για το τι είναι γραμμένο σε αυτό. Μπορείτε να γράψετε καλά πράγματα και κακά πράγματα, αλλά το ίδιο το χαρτί είναι ουδέτερο."
Μιλώντας σε άλλη εκδήλωση στο Λονδίνο, με αφορμή τις εξεγέρσεις στη βόρεια Αφρική, ο Βρετανός εφευρέτης του Παγκόσμιου Ιστού, τόνισε πως οι χώρες που επιχειρούν να αποκλείσουν την πρόσβαση στο διαδίκτυο θα πρέπει να εγκαταλείψουν κάθε προσπάθεια. Και αυτό γιατί η αποκεντρωμένη φύση του διαδικτύου δεν επιτρέπει να γίνει κάτι τέτοιο.
Το ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων και της ελευθερίας στο internet, είναι ένα θέμα ιδιαίτερα επίκαιρο στη Νέα Ζηλανδία, μετά τις εξελίξεις στην υπόθεση της έκδοσης του Kim Dotcom, ιδρυτή του megaupload και τώρα ιδρυτή της καινοτόμου υπηρεσίας mega.co.nz Το megaupload κατηγορήθηκε για παράβαση της νομοθεσίας περί πνευματικής ιδιοκτησίας, οι servers κατασχέθηκαν μαζί με το περιεχόμενο εκατομμυρίων χρηστών, ανεξάρτητα αν είχε πνευματικά δικαιώματα ή όχι και ο Kim αντιμετώπισε το αίτημα έκδοσης στις ΗΠΑ. Τελικά το ανώτατο δικαστήριο της Νέας Ζηλανδίας απέρριψε το αίτημα έκδοσης, ο Kim αφέθηκε ελεύθερος και μαζί με την ομάδα του δημιούργησαν πρόσφατα μια νέα αναβαθμισμένη υπηρεσία αποθήκευσης και διαμοιρασμού περιεχομένου. Επίσης οι κατασχεμένοι servers θα επιστραφούν ώστε οι χρήστες να ανακτήσουν και πάλι πρόσβαση στο περιεχόμενο τους. Σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα ο Sir Tim Berners-Lee αναφέρει ότι οι χρήστες του Διαδικτύου πρέπει να έχουν πρόσβαση ελεύθερα σε όλες τις πληροφορίες και περιεχόμενο, αλλά πρέπει επίσης να τους δοθεί η ευκαιρία να λάβουν μια ηθική απόφαση και να πληρώσουν μόνο για αυτό που τους αρέσει περισσότερο, από το σύνολο αυτών πού ακούνε ή βλέπουν.
"Θα επιθυμούσα επίσης να έχω ένα σύστημα όπου διαβάζω blogs ή διαβάζω τα άρθρα εφημερίδων, όπου τους διαβάζω δωρεάν, αλλά αποφασίζω στο τέλος του μήνα ότι θα επιθυμούσα να δώσω ένα ορισμένο ποσό... όπως $100 σε όλους τους ανθρώπους που η μηχανή ξέρει ότι απολαμβάνω."
Δεν θα μπορούσε με κανένα τρόπο να έχει προβλέψει, 24 έτη πριν, τα θέματα που εξετάζονται τώρα στο διαδίκτυο. "Η ιδέα πάνω στη οποία δημιουργήθηκε ο παγκόσμιος Ιστός ήταν το ότι θα πρέπει να είστε σε θέση να βάλετε οτιδήποτε στον Ιστό, ο Ιστός δεν πρέπει να περιορίσει τι πρέπει κάνετε". Το πιο σημαντικό στοιχείο στην εξέλιξη του διαδικτύου ολα αυτά το χρόνια ήταν το μέγεθος της δημιουργικότητας των χρηστών. Και αυτό δεν οφείλεται στη τεχνολογία άλλα στην ανθρωπότητα.
* O Σωτήρης Δαλιάνης είναι καθηγητής του προγράμματος και ερευνητής του Εργαστηρίου Ακ. Επικοινωνίας και Τεχνολογίας ΜΜΕ του ΕΜΠ.