Οι 'δικοί μας' Μαρία και Αλέξανδρος μιλούν για την εμπειρία του Δημιουργού και τις εντυπώσεις τους από το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης !
Συνομιλώντας με τους Δημιουργούς
Με «άρωμα» QJNT το 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
Το μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Quality Journalism and New Technologies» του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Επικοινωνίας είχε την τιμητική του στο 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Τα ντοκιμαντέρ - διπλωματικές εργασίες δύο αποφοίτων του QJNT προβλήθηκαν στο Φεστιβάλ προκαλώντας το ενδιαφέρον των σινεφίλ, δημοσιογράφων και απλών θεατών. Πρόκειται για τα έργα «Εγώ...το πρόβλημα» του Αλέξανδρου Μάρκου και «Μάνες και Κόρες» της Μαρία Νικολάου. Τα ντοκιμαντέρ των δύο δημοσιογράφων ήταν υποψήφια και για το Βραβείο Κοινού.
Οι δύο δημιουργοί μίλησαν για τα έργα τους και την εμπειρία τους από το μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Quality Journalism and New Technologies» (Δείτε τα τρέηλερ του Αλέξανδρου Μάρκου και της Μαρίας Νικολάου στο FB)
«Μάνες και Κόρες» - Μαρία Νικολάου
Είναι η πρώτη φορά που ασχολείστε με το ντοκιμαντέρ;
Ναι, είναι η πρώτη φορά, αν εξαιρέσει κανείς κάποιες μικρές προσπάθειες που έγιναν στο πλαίσιο του Μεταπτυχιακού, υπό την καθοδήγηση της κ. Αφροδίτης Νικολαϊδου και της κ. Νίνας-Μαρίας Πασχαλίδου.
Κατά πόσο επηρέασαν οι σπουδές σας την απόφασή σας αυτή;
Πάρα πολύ! Μου έδωσαν το έναυσμα. Μου έδειξαν ότι από «εκεί», υπάρχει ένας άλλος κόσμος, ο κόσμος του Ντοκιμαντέρ.
Ποιο είναι το θέμα του ντοκιμαντέρ και γιατί επιλέξατε αυτό;
Η υπόθεση διαπραγματεύεται την άγνωστη εξέγερση των μεταξεργατριών και των παραγωγών στο Σουφλί το 1936. Λόγω και της δουλειάς μου - είμαι δημοσιογράφος της ΕΡΤ Κομοτηνής - μου αρέσει να ακούω τους ηλικιωμένους και να τους παρατηρώ. Να παρακολουθώ τις κινήσεις των χεριών τους και να ακούω τις εκφράσεις των χειλιών τους. Νομίζω ότι την ιστορία αυτή, θα ήθελα να τη δει ο κόσμος και ως μια έκκληση για συντροφικότητα και αλληλεγγύη. Γιατί έχω αγανακτήσει πια με την ταπείνωση στην οποία υποβάλλονται οι πιο αδύναμοι άνθρωποι, οι ηλικιωμένοι, που θεωρούνται στυμμένες λεμονόκουπες. Οι πρωταγωνιστές της ιστορίας αυτής, σχεδόν στο σύνολό τους, είναι ηλικιωμένοι σήμερα, παιδιά χθες που στήριζαν τις οικογένειές τους με το πενιχρό τους μεροκάματο. Είναι μια ιστορία που δεν είναι ευρέως γνωστή παρά μόνο στους κατοίκους του Σουφλίου. Άκουσα, διάβασα, έψαξα, γνώρισα τους ανθρώπους και συγκινήθηκα, γι’ αυτό και θέλησα να ασχοληθώ μαζί της.
Δυστυχώς, λόγω έλλειψης χρημάτων, χωρίς καμία χορηγία ή υποστήριξη, έκανα τα γυρίσματα μόνη μου, με μια απλή canon φωτογραφική μηχανή. Μου άνοιξαν την πόρτα τους κι εγώ προσπάθησα να ανταποδώσω –με τον τρόπο μου- την αγάπη τους. Στην ανθρώπινη επαφή και οι σιωπές λένε πολλά. Όπως υπάρχει η γλώσσα του στόματος, υπάρχει της σκέψης, του χεριού, του βλέμματος. Και αυτές οι γλώσσες δεν έχουν ανάγκη τα λόγια. Μερικές φορές μάλιστα η γλώσσα της σιωπής είναι πιο εύγλωττη. Αυτή την σιωπή ήθελα να «αιχμαλωτίσω». 
Υπήρξαν προκλήσεις και πώς τις αντιμετωπίσατε;
Στην πορεία δημιουργίας του ντοκιμαντέρ, δεν έλειψαν οι δυσκολίες. Διαπίστωσα, όμως, ότι η χαρά της δημιουργίας εξισορροπεί τη στέρηση και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε. Όταν αυτό που κάνεις είναι ωραίο, τα ξεχνάς όλα. Η δημιουργία άλλωστε είναι σαν τον μεγάλο έρωτα που υπήρχε και υπάρχει ανεξάρτητα από τις οικονομικές συνθήκες. Είναι ο τρόπος να μην καταρρεύσει κανείς όταν του χτυπούν την πόρτα, ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, η αρρώστια, οι δυσκολίες. Ο άνθρωπος εξάλλου, έχει τεράστιες αντοχές. Απλώς, κάποια στιγμή θέλει, όχι την αναγνώριση αλλά την υποστήριξη. Κι αυτή την βρήκαμε στη συνεργασία με την κα Αφροδίτη Νικολαϊδου, καθηγήτρια του Μεταπτυχιακού και επιστημονική σύμβουλο στο ντοκιμαντέρ.
Η συμμετοχή σε ένα Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ όπως αυτό της Θεσσαλονίκης υπήρχε από την αρχή στο μυαλό σας ή ήταν πέραν των προσδοκιών σας;
Υπήρχε και δεν υπήρχε ταυτόχρονα. Έλεγα από μέσα μου, σχεδόν ψιθυριστά, πως αν βγει κάτι καλό και αρέσει λίγο, πρώτα σε μένα, τότε ναι, θα αναζητήσω και τις γνώμες άλλων.
Ποια ήταν η αντιμετώπιση του κοινού την ημέρα προβολής του ντοκιμαντέρ σας στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης;
Σημειώθηκε sold out και στις δύο προβολές. Η Θεσσαλονίκη διαπίστωσα πως έχει ένα εκπαιδευμένο κοινό κι αυτό μου άρεσε πολύ. Όπως μου άρεσε να ακούω τις παρατηρήσεις του. Υπήρξαν θετικά σχόλια.
Κοιτάζοντας πίσω, από την ημέρα που ξεκινήσατε το μεταπτυχιακό πρόγραμμα QJNT μέχρι και την αποφοίτησή σας, τι έχετε αποκομίσει;
Ήταν – και εξακολουθεί να είναι, γιατί διατηρώ τις επαφές μου με τους αγαπημένους μου συμφοιτητές και τους εκπαιδευτικούς - ένα ωραίο «ταξίδι». Το QJNT για μένα, ήταν ένας άλλος όμορφος «κόσμος». Μου έδωσε πολλά, μα πάνω από όλα μου έμαθε να «ακούω» και να «βλέπω» και την... «άλλη ιστορία».
«Ι… theproblem» - Αλέξανδρος Μάρκου
Είναι η πρώτη φορά που ασχολείστε με το ντοκιμαντέρ; Κατά πόσο επηρέασαν οι σπουδές σας την απόφασή σας αυτή;
Είναι η πρώτη φορά που ασχολούμαι με ντοκιμαντέρ πάνω σε επαγγελματικές βάσεις. Στο παρελθόν έχω κάνει κάποια μεγάλης διάρκειας τηλεοπτικά ρεπορτάζ τα οποία με είχαν κάνει να το ψάξω παραπάνω, αλλά το QJNΤ έπαιξε το σημαντικότερο ρόλο στην απόφαση αυτή.
Ήταν στην αρχή η γνωριμία με τον καθηγητή Χρίστο Νικολαρέα , το πάθος του και οι απόψεις του σχετικά με κάποια θέματα. Αργότερα το μάθημα της κ. Αφροδίτης Νικολαϊδου, οι συμβουλές της, με έβαλαν σε έναν άλλο κόσμο. Άρχισα να βλέπω πολλά ντοκιμαντέρ, αν και δυσκολευόμουν στις θεωρίες για την ιστορία τους είδους και για τους τρόπους που παράγουμε μια ταινία. Σε αυτό το πλαίσιο πρόσθεσε τις γνώσεις της και η κ.Νίνα -Μαρία Πασχαλίδου με το μάθημα για το webdoc.
Ποιο είναι το θέμα του ντοκιμαντέρ και γιατί επιλέξατε αυτό;
Είναι ένα θέμα με το οποίο έχω ασχοληθεί στο παρελθόν, στο επίπεδο του τηλεοπτικού ρεπορτάζ. Γνώριζα πως είχε ξεκινήσει η ιστορία αυτών των παιδιών. Μιλάμε για τα παιδιά των φαναριών και των ιδρυμάτων στην Ελλάδα. Βέβαια, δεν την είχα στις επιλογές μου για το μεταπτυχιακό, αλλά η ακύρωση ενός αλλού θέματος, με έκανε να στραφώ προς αυτή την κατεύθυνση και να αρχίσω αμέσως την έρευνά μου.
Όπως γνωρίζουν όλοι, η πλειοψηφία των παιδιών των φαναριών είναι Ρομά Αλβανικής καταγωγής. Τους έφερναν στα φανάρια της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης τα κυκλώματα των εκμεταλλευτών που θησαύριζαν, αγοράζοντας τους από φτωχές οικογένειες στην Αλβανία του 90’. Από την αδιαφορία των δυο κρατών και της πολιτείας, αυτά τα παιδιά μεγάλωσαν στους δρόμους, στα φανάρια και μόνο λίγα χρόνια αργότερα, λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων, κάποιοι θυμήθηκαν να τους «μαζέψουν» και να τους βάλουν στα ιδρύματα .
Ωστόσο το 2004, σύμφωνα με έκθεση του Έλληνα Συνηγόρου του Πολίτη, 500 από αυτά τα παιδιά είχαν εξαφανιστεί από τα ιδρύματα. Όταν το 2014, η υπόθεση κατέληξε για δεύτερη φορά στα συρτάρια του εισαγγελέα σκέφτηκα ότι πρέπει να κάνω μια ταινία και να προσπαθήσω να βρω κάποια από αυτά τα παιδιά. Δεν βρήκα φυσικά κανέναν από τους εξαφανισμένους, βρήκα όμως κάποια παιδιά που είχαν ζήσει μαζί τους. Τότε αποφάσισα, τρία από αυτά τα παιδιά να είναι στο επίκεντρο του ντοκιμαντέρ, με τις ιστορίες τους από το παρελθόν, το δράμα τους σήμερα και με τα όνειρα του μέλλοντος.
Υπήρξαν προκλήσεις και πώς τις αντιμετωπίσατε;
Όταν άρχισα να ερευνώ που είχαν εξαφανιστεί τα παιδιά, βρήκα πολλές πόρτες κλειστές και πολλά σώματα κλειστά. Κάποιες συμβουλές μάλιστα ήταν – «Άστο ,μην ασχολείσαι με αυτό». Αλλά και όταν αποφάσισα να ασχοληθώ αποκλειστικά με τα τρία παιδιά, υπήρξαν πολλές δυσκολίες, κυρίως όσον αφορά τον τρόπο αφήγησης. Δεν είναι εύκολο να κάνεις κάποιον με αυτό το παρελθόν να σου ανοίξει την ψυχή και την πληγωμένη καρδιά του. Ο χρόνος ήταν ο μεγάλος μου εχθρός καθώς έπρεπε να παραδώσω την ταινία στις αρχές Σεπτεμβρίου. Όταν εργάζεσαι όμως και σπουδάζεις ταυτόχρονα, ο χρόνος για να κάνεις μια ταινία είναι σχεδόν ανύπαρκτος. Είχα όμως καλούς συνεργάτες και με βοήθησαν πάρα πολύ οι συμβουλές της κ.Νικολαΐδου που ήταν και η εσωτερική σύμβουλος στην ταινία. 
Η συμμετοχή σε ένα Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ όπως αυτό της Θεσσαλονίκης υπήρχε από την αρχή στο μυαλό σας ή ήταν πέραν των προσδοκιών σας;
Στην αρχή των γυρισμάτων ούτε καν μου είχε περάσει από το μυαλό αυτή η σκέψη. Ωστόσο με το πέρασμα του χρόνου, βλέποντας ότι τα γυρίσματα πάρα τις δυσκολίες, πήγαιναν καλά και οι ιστορίες των παιδιών ήταν τόσο δραματικές, σκέφτηκα ότι αν πάει καλά και το μοντάζ, θα στέλναμε το ντοκιμαντέρ σε κάποια φεστιβάλ. Στην αρχή, ήρθε μια αρνητική απάντηση από ένα φεστιβάλ στην Πράγα καθώς όπως μου έγραψαν, υπήρξαν πολλές συμμετοχές με θέμα τους πρόσφυγες και εκεί εστίαζαν το ενδιαφέρον τους. Μετά όμως ήρθε η θετική απάντηση από το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπως και η συμμετοχή στα φετινά German Development Media Awards . Τις τελευταίες μέρες ήρθε και μια αίτηση για να στείλω το ντοκιμαντέρ στο Jihlava International Documentary Film Festival στην Τσεχία .
Ποια ήταν η αντιμετώπιση του κοινού την ημέρα προβολής του ντοκιμαντέρ σας στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης;
Ήταν μια αξέχαστη εμπειρία. Η μεγάλη αίθουσα Τόνια Μαρκετάκη στο λιμάνι, ήταν σχεδόν γεμάτη. Προκάλεσε ιδιαίτερη αίσθηση η παρουσία των παιδιών-πρωταγωνιστών . Πολλές ερωτήσεις στο τέλος, πολλά συγχαρητήρια αλλά και πολλά τα ερωτήματα. Αυτό όμως που είχαμε ως στόχο - την ευαισθητοποίηση της πολιτείας για αυτούς τους ανθρώπους - το καταφέραμε. Να σημειώσω ότι ήταν πολλές οι συνεντεύξεις στα ΜΜΕ, πριν και κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ, στις οποίες θίξαμε το θέμα της ταινίας και την στάση της πολιτείας και των αρχών.
Κοιτάζοντας πίσω, από την ημέρα που ξεκινήσατε το μεταπτυχιακό πρόγραμμα QJNT μέχρι και την αποφοίτησή σας, τι έχετε αποκομίσει;
Πολλά, πάρα πολλά! Μου άνοιξε νέους ορίζοντες. Αν και η καθημερινότητα σε βάζει σε μια ρουτίνα, το Μεταπτυχιακό μου πρόσφερε γνώσεις, ιδέες , γνωριμίες και πάνω από όλα μου δίδαξε πώς μπορούμε να κάνουμε ένα ντοκιμαντέρ και αυτό ήταν ό,τι καλύτερο έχω μάθει στη ζωή μου.
Θα ήθελα να αναφερθώ και στις Νέες Τεχνολογίες, ένα εξίσου σημαντικό κομμάτι στο οποίο εστιάζει το Μεταπτυχιακό. Εκτός από την χρήση τους κατά τη διάρκεια της ταινίας, μας βοήθησαν πάρα πολύ στη συνέχεια και ιδιαίτερα για τη συμμετοχή μας στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Ήταν απίστευτη εμπειρία η δημιουργία σελίδας στο facebook και στο instagram και όλη η υπόλοιπη διαδικασία για την οποία είχαμε μιλήσει στο Μεταπτυχιακό και τελικά φτάσαμε να εφαρμόζουμε. Γι' αυτό αλλά και για πολλά αλλά, θέλω να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ στο QJNT και τους συντελεστές του.